بازار مسکن چقدر به بازار آهن وابسته است؟
پاسخ این سؤال روشن است: «مقاطع فولادی از اصلی‌ترین مصالح ساختمانی هستند.»
میلگرد و تیرآهن، کاربرد زیادی در ساخت هر دو نوع سازه رایج در کشورمان، یعنی سازه فولادی و بتنی دارند و در این میان، میلگرد به دلیل استفاده در فونداسیون تمامی سازه‌ها، پرکاربردترین مقطع فولادی در ساختمان‌سازی است و به همین دلیل قیمت میلگرد علاوه بر بازار آهن، بر قیمت مسکن نیز تأثیر می‌گذارد. پس از میلگرد آجدار، تیرآهن، نبشی، ناودانی و ورق سیاه از جمله مقاطع فولادی پرکاربرد در ساختمان‌سازی به شمار می‌روند.
برای هر مترمربع ساختمان، به 60 تا 67 کیلوگرم میلگرد آجدار نیاز است که مقایسه آن با میزان سیمان موردنیاز در هر مترمکعب که حداقل 150 و حداکثر 300 کیلوگرم است، میزان اهمیت میلگرد در ساختمان‌سازی را نشان می‌دهد.
رابطه میان بازار آهن و بازار مسکن، یک رابطه دوطرفه است و میزان عرضه و تقاضا در یکی، بر میزان عرضه و تقاضا در دیگری اثر می‌گذارد. به عنوان مثال هر زمان که قیمت فولاد به دلیل افزایش قیمت دلار و ... بالا می‌رود و به دلیل پایین بودن قدرت خرید، میزان تقاضا در بازار آهن و فولاد تغییری نمی‌کند، معنای آن این است که بازار مسکن نیز با رکود مواجه خواهد شد. چراکه مشتریان اصلی بازار آهن و فولاد فعالان حوزه ساخت‌وساز هستند و کاهش تقاضا از سمت آن‌ها، یعنی کم شدن و توقف پروژه‌های عمرانی و ساختمانی.
این رابطه، به‌صورت زنجیره‌ای بر قدرت خرید مردم نیز تأثیر می‌گذارد. به این صورت که کاهش ساخت‌وساز به معنای کاهش عرضه در بازار مسکن است و وقتی عرضه کمتر از تقاضا باشد، قیمت مسکن نیز بالا رفته و از آنجایی که مسکن جزئی از نیازهای اساسی هر انسانی است، قدرت خرید مردم نیز به همین ترتیب کاهش می‌یابد. کاهش قدرت خرید، آخرین حلقه در این زنجیره بسته است و منجر به رکود در بازار مسکن و به تبع آن رکود در بازار آهن و فولاد می‌شود.
چه عواملی بر قیمت آهن تأثیر می‌گذارد؟
برای درک بهتر رابطه میان قیمت آهن و قیمت مسکن و به تبع آن رفاه اقتصادی، ابتدا باید عوامل تأثیرگذار بر قیمت آهن را بشناسید. برخی از این عوامل نه‌تنها بر قیمت مقاطع فولادی، بلکه بر تمامی شئون زندگی ما اثرگذار هستند:
قیمت دلار
قیمت دلار از جمله عواملی است که نوسان آن بر تمامی بازارها اثرگذار است. در دو دهه اخیر عوامل زیادی منجر به افزایش قیمت دلار شده و کمتر دیده شده که قیمت این ارز کاهشی شود. در میانه دهه هشتاد و در اوایل دولت محمود احمدی‌نژاد، قیمت دلار بعد از سال‌ها ثبات، روندی افزایشی را با شیبی تند در پیش گرفت و اثرگذاری آن بر بازار آهن و بنیادهای اقتصادی، از همان زمان شروع شد، به حدی که در حال حاضر کمترین تغییر در قیمت دلار مساوی با تغییر قیمت مقاطع فولادی و کالاهای اساسی است.
سیاست خارجی
سیاست خارجی تأثیر مستقیمی بر قیمت مقاطع فولادی ندارد اما بر قیمت دلار به‌شدت تأثیرگذار است. به عنوان مثال، چالش‌های مربوط به انرژی هسته‌ای و مذاکرات برجام در دو دهه اخیر باعث شده که در هر دولت، قیمت دلار با جهشی بی‌سابقه روبرو شود و از محدوده 1000 تومانی در اوایل دهه هشتاد، به مرز 37.000 تومان در حال حاضر برسد.
چالش‌های تولید فولاد
چالش‌های تولید فولاد از جمله عواملی است که در سال‌های اخیر در قالب بحران‌های انرژی و قطعی برق و گاز کارخانه‌های فولادی ظاهر شده و از طریق کاهش تولید، به افزایش قیمت مقاطع فولادی دامن زده است. این چالش‌ها در دهه هشتاد چندان پررنگ نبودند و همین موضوع باعث شد که در این دهه و تا اواسط دهه 90، کارخانه‌های تولیدکننده میلگرد و سایر مقاطع فولادی روزبه‌روز بیشتر شوند. کارخانه‌هایی که در حال حاضر 2 بار در سال برای تأمین سوخت موردنیاز کوره‌هایشان و سایر اوقات سال برای تأمین مواد اولیه موردنیاز خود، با چالش‌های جدی روبرو هستند.
میزان عرضه و تقاضا
میزان عرضه و تقاضا بر هر بازار تأثیرگذار است و به هم خوردن تعادل آن قیمت‌ها را در آن بازار تغییر می‌دهد. محرک اصلی در بازار آهن و فولاد، ترس است؛ یعنی این که هرگاه قیمت دلار بالا رفته یا برای تولید مقاطع فولادی محدودیت‌های جدیدی مثل محدودیت مصرف برق وضع شده، سمت تقاضا برای جلوگیری از کاهش ارزش سرمایه خود و گران‌تر نشدن کالا، برای خرید هجوم آورده و باعث شده که تولیدکننده قیمت‌ها را بالا ببرد.
قیمت مسکن و آهن در دو دهه اخیر چقدر نوسان داشته است؟
متوسط قیمت یک مترمربع مسکن در سال 1380، حدود 310 هزار تومان بود و تا پایان عمر دولت اصطلاحات، به 600 هزار تومان رسید. با روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد و بحران‌های سیاست خارجی در زمان او، قیمت دلار روندی افزایشی در پیش گرفت و بر قیمت آهن و مسکن نیز اثر گذاشت. به‌نحوی‌که در سال 1385، متوسط قیمت هر مترمربع مسکن در تهران به 850 هزار تومان رسید و در سال‌های بعد به بالای یک میلیون تومان رفت. ساخت مسکن مهر و عرضه انبوه و غیراصولی مسکن در دولت اول و دوم احمدی‌نژاد و افزایش سرسام‌آور قیمت دلار و صالح در این سال‌ها، باعث شد که در پایان ریاست جمهوری او، متوسط قیمت هر مترمربع مسکن در تهران به نزدیکی 3.000.000 تومان برسد.
سوداگری در بازار مسکن و گرفتن وام‌های بلندمدت با درصد بازپرداخت بالا، باعث شد که پس از روی کار آمدن حسن روحانی و کاهش تورم در سال‌های اولیه دولت امید، باز هم قیمت مسکن افزایش یابد و متوسط قیمت آن در سال 95 به محدوده 6 میلیون تومانی رسید. پس از در پیش گرفتن سیاست عدم دخالت دولت در بازار مسکن، روند افزایش قیمت آن شیب بیشتری گرفت. در حال حاضر متوسط قیمت هر مترمربع مسکن در تهران، به 43.000.000 تومان رسیده است.
تمامی عوامل بالا بر قیمت مقاطع فولادی و به خصوص قیمت میلگرد اثرگذار بوده‌اند. به‌نحوی‌که قیمت این مقطع فولادی از کیلویی 450 تومان در اوایل دهه 80، به محدوده 17.000 تومانی فعلی رسیده است